Van’da 2014 yılında Türkiye'nin ilk prefabrik tüneli olma özelliği taşıyan Karabet Kar Tüneli yapıldı. Van-Bahçe-saray karayolunun 15. kilometresinde bulunan, kış aylarında yoğun kar yağışı ve tipi nedeniyle geçit vermeyen 3010 rakımlı Karabet Geçidi, Karabet Kar Tünelinin yapıldığı yerlerde artık kapanmıyor. Bağlantı yolları ile birlikte 2 bin 300 metre olan ve yüksekliği 5 metre 30 santimetre olan tünel, Türkiye’de bir ilk.
Bahçesarayda kışın olumsuz hava koşullarının etkili olması ve aylarca yolunun kapalı kalmasından dolayı, Karayolları 11. Van Bölge Müdürlüğü tarafından kar tüneli inşa edilmesi
planlandı. Karayolları Bölge Müdürlüğü bu sorunların çözümü için prefabrike betonarme olarak bir uygulamanın yapılabilirliği üzerine İL-SA Beton ile görüştü.
Bölgede çığ düşmesi nedeniyle yollar kapandığı gibi, kar birikmesi, tipi nedenleriyle de yoğun şekilde mücadele edilmek zorunda kalınıyor. Bölgenin iklim koşulları ayrıca konvansiyonel inşaat uygulamalarını zorlaştırıyor. Kış mevsiminin uzun ve malzeme teda-riğinin sorunlu olması yeni çözümleri gerekli kılıyor.
Karabet Kar Tüneli için öncelikle tipik bir sistem kesiti üzerinde ilk çalışmalar
planlandı. Karayolları Bölge Müdürlüğü bu sorunların çözümü için prefabrike betonarme olarak bir uygulamanın yapılabilirliği üzerine İL-SA Beton ile görüştü.
Bölgede çığ düşmesi nedeniyle yollar kapandığı gibi, kar birikmesi, tipi nedenleriyle de yoğun şekilde mücadele edilmek zorunda kalınıyor. Bölgenin iklim koşulları ayrıca konvansiyonel inşaat uygulamalarını zorlaştırıyor. Kış mevsiminin uzun ve malzeme teda- riğinin sorunlu olması yeni çözümleri gerekli kılıyor.
Karabet Kar Tüneli için öncelikle tipik bir sistem kesiti üzerinde ilk çalışmalar başlatıldı. Bu çalışmalarda dağın yamacına yaslanmış bir yol güzergahının dağın yamacından gelecek kar birikmesine karşı korunması amaçlandı.
Bir yanda yamaç toprak dolgusu olacak şekilde, diğer yanda ışık ve hava girişi için açıklıkları olan, üst kısmı da biriken karın tahliyesi için eğimli bir yapı idarece talep edilmişti. Bu yapı hem üstünde birikecek kar yüklerini, hem yanal toprak itkisini karşılamalıydı.
Daha önceden başka bölgelerde kon-vansiyonel inşaat tekniği ile bu tür yapılar yapılmış fakat hem uygulama çok uzun sürmüş, hem de iskele göçmesi, iş güvenliği problemleri gibi sıkıntılar yaşanmıştı.
Beton Prefabrikasyon uygulamada temeller yerinde dökme betonarme, bir yandaki kolonları aynı zamanda toprak perdesi işlevi görecek şekilde yuvalı temellere girmektedir. Diğer yandaki kolonları arasında hava ve ışık girişi için aralıklı yapılmıştır.
Üstte taşıyıcı kirişler iki taraftaki kolonlara moment aktarıcı ıslak ve kaynaklı bağlantılar ile birleştirilmiştir. Kirişler üzerinde filigran döşeme elemanları bulunmakta bunun üzerine de topping betonu dökülerek taşıyıcı sistem tamamlanmaktadır.
Kar tüneli yapılacağı güzergaha göre temel detayı değiştirilebilir bir sistem içermektedir. Başta sağlam ve dayanaklılık olmak üzere aynı zamanda ekonomik olma stratejisiyle tasarlanan bir yapıdır.
Yapıldığı güzergahta temel sağlam zemine kazı yapılarak oturtulmuştur. Radye temel boyuna yol eğimlerine uygun bir biçimde anolar halinde dökülerek sonuçlandırılmıştır.
Güzergah boyunca enine eğimlere bağlı olarak temel üst kotları gereken ölçüde derinleştirilmiş ve soketlerde uzamalar yapılarak tamamlanmıştır.
Yol ekseni ve kurbalara uygun bir montaj için döşeme ve temel sistemi ano ano yapılmıştır. Kolonlar yuvalı temellere aksında monte edilmiş ve dipleri takozlarla sabitlenerek, beton dökümlerine hazır hale getirilmiştir.
Kar tünelinde karın gelebileceği yöndeki veya yamaca yaslanacak kolonlar dolu kesitle geçilmiştir. Karşı yönde ise havalandırma boşluklarından dolayı farklı kolonlar tasarlanmıştır. Bu kolonlar tünelin doğal yollardan ışıklandırılmasına ve havalandırılmasına da o lan aks ağlayacak şekilde aralarında boşluk oluşturulmuştur.
Kolon-kiriş bağlantıları moment aktarılabilecek şekilde tasarlanmıştır. Kiriş alt bağlantıları kaynak levhaları ile, kiriş üst bağlantıları ıslak birleşimler ile teşkil edilmiştir.
Tabiiye kısmını taşıyan kirişler öngeril-meli betonarme olarak oluşturulmuştur.
Havalandırmanın bulunduğu kenarlarda tipi ile kar gelmemesi için prefabrike betonarme cephe panelleri ile boşluklar düzenlenmiştir.
Prefabrike elemanların anolar halinde montajı tamamlandıktan sonra topping betonu, izolasyon, dolgu, yol kaplama işlemleri yapılmıştır.
Kolonların tali yönde birbirlerine bağlantıları için yerinde dökme kirişleme işleri topping betonu ile birlikte dökülecek şekilde gerçekleştirilmiştir.
Topping betonu dökümden önce prefabrik kirişler arasındaki boşlukların iskele ve kalıp kullanılmadan imal edilebilmesi için prefabrik filigran döşeme elemanları veya kompozit döşeme sacı kullanılmıştır.
20 cm kalınlığındaki eğimli tabiiye betonu dökülerek, öngerilmeli prefabrik kirişler kompozit kesite dönüşmüş ve bağlantıları tamamlanarak “kolon-kiriş moment aktarıcı yapısal davranış” ile kar yüklerini ve deprem yüklerini karşılamıştır. Tabiiye üzerinde ve toprak ile temas eden beton yüzeylerinde ön izolasyonu yapılmıştır. Ayrıca zorlu iklim koşullarında uzun süre servis yapılabilmesi için donma-çözünmeye karşı betonda önlemler alınmıştır. Eğimli tabiiye üzerinde yamaçtan düşebilecek molozların izolasyonu zedelememesi için ilave bir koruma betonu uygulanmıştır.
Tünelin hava ve ışıklandırma işlevini görecek olan boşlukların miktarı güzergahın yönüne göre (kuzey-güney) ve aldığı yağış oranına göre belirlenmiştir. Bu konudaki görüşler güzergahta uzun süredir yol bakımı ve kar mücadelesi yapan Karayolları Bakım Baş Mühendisliklerine bağlı çalışanlardan alınıp değerlendirilmiştir.
Belirli bir güzergah üzerinde uygulanmış olan bu tünel yapısı kar birikmelerine karşı tasarlanmıştır. Ancak yamaç molozları, çığ düşmesi gibi farklı amaçlara göre de uyarlanması mümkündür. Tünelin bir yamaç kenarına yapılmayacak olması durumunda farklı türde kesitlerin geliştirilmesi imkan dahilindedir.
Tünelin uygulanacağı güzergahın ge-oteknik çalışmaları, zemin etüd çalışmaları ve tünelin güzergaha oturtulması işlemleri de titizlikle yapılmıştır.
Tünelin içindeki yolun gabari yüksekliği karayollarının belirlediği üst limitlere göre ayarlanmıştır. Ancak güzergahta yükseklik gerektirecek ek önlemler varsa bunlarda dikkate alınmıştır. Tünelin karkas kısmı bitirildikten sonra yol kaplaması drenajı ve yaya yolları yapılmıştır.
2014 yılında yapılan Karabet Kar Tüneli başarı ile hizmet vermeye devam etmektedir.
